राज्यसेवा मुख्यपरीक्षा अभ्यासक्रम
सामान्य अध्ययन एक - इतिहास व भूगोल
१ इतिहास (History)
१.१ आधुनिक विशेषता महाराष्ट्राचा इतिहास (१८१८ ते १८५७)( History of Modern India (1818‐1857) particularly Maharashtra)
१.२ ब्रिटीश सत्तेची भारतामध्ये स्थापना (Establishment of British Rule in India)
१.३ सामाजिक सांस्कृतिक बदल ( Socio‐Cultural Changes)
१.४ सामाजिक व आर्थिक जागृती ( Social and economic awakening)
१.५ भारतीय राष्ट्रवादाची निर्मिती व विकास ( Emergence and growth of Indian nationalism)
१.६ गांधी युगातील राष्ट्रीय चळवळ (National movement in Gandhi Era)
१.७ स्वत्तांत्रोत्तर भारत ( India after Independence)
१.८ महाराष्ट्रातील निवडक समाजसुधारक - त्यांची विचारप्रणाली व कार्य ( Selected Social Reformers of Maharashtra‐ their ideology and work)
१.९ महाराष्ट्राचा सांस्कृतिक वारसा (प्राचीन ते आधुनिक)(Cultural Heritage of Maharashtra (Ancient to Modern))
२ भूगोल(Geography)
२.१ प्राकृतिक भूगोल(Physical Geography)
२.२ महाराष्ट्राचा आर्थिक भूगोल ( Economic Geography of Maharashtra)
२.३ महाराष्ट्राचा मानवी व सामाजिक भूगोल ( Human and Social Geography of Maharashtra)
२.४ पर्यावरण भूगोल ( Environmental Geography)
२.५ जन भूगोलशास्त्र (महाराष्ट्राच्या संदर्भात)( Population Geography (with reference to Maharashtra))
२.६ सुदूर संवेदन ( Remote Sensing)
३ भूगोल व कृषी (Geography and Agriculture)
३.१ कृषी परिस्थितीकी( Agroecology)
३.२ हवामान (Climate)
३.३ मृदा (Soils)
३.४ जल व्यवस्थापन (Water management)
सामान्य अध्ययन दोन - भारतीय संविधान व भारतीय राजकारण (महाराष्ट्राच्या विशेष संदर्भासह) व कायदा
१ भारताचे संविधान(The Constitution of India)
२ राजकीय यंत्रणा (शासनाची रचना व कार्य)(The Political System (Structure, Powers and Functions of Governments))
३ राज्य व प्रशासन प्रशासन (महाराष्ट्राच्या वेशेष संदर्भासह)(State Government and Administration (With Special Reference to Maharashtra))
४ जिल्हा प्रशासन( District Administration)
५ ग्रामीण आणि नागरी स्तानिक शासन(Rural and Urban Local Government)
६ शिक्षण पद्धती(Educational System)
७ पक्ष आणि दबावगट(Parties and Pressure Groups)
८ प्रसार माध्यमे(The Media)
९ निवडणूक प्रक्रिया(The Electoral Process)
१० प्रशासनिक कायदा( Administrative Law)
११ केंद्र सरकारचे व राज्य सरकारचे विशेषाधिकार( Central and State Government Privileges)
१२ काही ससुंबद्ध कायदे(Some Pertinent Laws)
(१) पर्यावरण (संरक्षण) अधिनियम, १९८६( Environmental Protection Act, 1986)
(२) ग्राहक संरक्षण अधिनियम, १९८६( The Consumer Protection Act, 1986)
(३) माहितीचा अिधकार अिधिनयम, २००५( Right to Information Act, 2005)
(४) माहिती तंत्रद्यान अिधिनयम,२००० (सायबरिवषयक कायदा)( Information Technology Act ‐ 2000 (Cyber Law))
(५) भ्रष्टाचार प्रतिबंधक अिधिनयम( The Prevention of Corruption Act)
(६) अनुसूचित जाती आिण अनुसूचित जनजाती (अत्याचार प्रतिबंधक) अिधिनयम, १९८९( Scheduled Castes and Scheduled Tribes (Prevention of Atrocities) Act 1989)
(७) अनुसूचित जाती,अनुसूचित जमाती (अत्याचार प्रतिबंधक ) अिधिनयम १९९५( Scheduled Castes and Scheduled Tribes (Prevention of Atrocities) Rules 1995)
(८) नागरी हक्क संरक्षण अिधिनयम, १९९५( Protection of Civil Rights Act 1955)
१३ समाज कयाण व सामाजीक विधिविधान( Social Welfare and Social Legislation)
१४ सार्वजनिक सेवा(.Public Services)
१५ सरकारी खर्चावर नियंत्रण( Control over Public Expenditure)
सामान्य अध्ययन तीन - मानव संसाधन विभाग व मानवी हक्क
१. मानव संसाधन विभाग( HUMAN RESOURCE DEVELOPMENT )
१.१ भारतातील मानव संसाधन विकास( Human Resource Development in India)
१.२ शिक्षण( Education)
१.३ व्यावसायिक शिक्षण(Vocational Education)
१.४ आरोग्य(Health)
१.५ ग्रामीण विकास( Rural Development)
२. मानवी हक्क( HUMAN RIGHTS)
२.१ जागितक मानवी हक्क प्रतिज्ञापत्र (यडुीएचआर १९४८)( Universal Declaration of Human Rights (UDHR 1948))
२.२ बाल विकास(Child Development)
२.३ महिलांचा विकास(Women Development)
२.४ युवकांचा विकास( Youth Development)
२.५ आदिवासी विकास( Tribal Development)
२.६ सामाजिकदृष्ट्या वंचित घटकांचा विकास( Development for Socially deprived classes (SC, ST, VJ/NT, OBC etc. ) )
२.७ वयोवृद्ध लोकांचे कल्याण( Welfare for aged People)
२.८ कामगार कल्याण(Labour Welfare)
२.९ विकलांग व्यक्तींचे कल्याण( Welfare of disabled persons)
२.१० लोकांचे पनुवसन (विकास कप व नैसगक आपती यांमुळे बाधित लोक)( People’s Rehabilitation)
२.११ आंतरराष्ट्रीय व प्रादेशिक संघटना(International and Regional Organisations)
२.१२ ग्राहक संरक्षण( Consumer Protection)
२.१३ मुल्ये व नितीतत्वे( Values and Ethics)
सामान्य अध्ययन चार - अर्थव्यवस्था व नियोजन,विकासविषयक अर्थशास्त्र आणि कृषी,विज्ञान व तंत्रज्ञान विकास
१.अर्थव्यवस्था व नियोजन( ECONOMY AND PLANNING)
२ विकास व कृषी यांचे अर्थशास्त्र( ECONOMICS OF DEVELOPMENT AND AGRICULTURE )
१.१ भारतीय अर्थव्यवस्था( Indian Economy)
१.२ नागरी व ग्रामीण पायाभूत सुविधांचा विकास( Urban and Rural Infrastructure Development)
१.३ उद्योग-गरजा( Industry: Need )
१.४ सहकार(Co‐operation)
१.५ आर्थिक सुधारणा( Economic reforms)
१.६ आंतराष्ट्रीय व्यापार व आंतरराष्ट्रीय भांडवली चळवळ( International Trade and International Capital Movements)
१.७ गरीबीचे निर्देशांक व अंदाज( Measurement and estimate of poverty)
१.८ रोजगार निर्धारनाचे घटक( Factors determining employment)
१.९ महाराष्ट्राची अर्थव्यवस्था( Economy of Maharashtra)
२ विकास व कृषी यांचे अर्थशास्त्र( ECONOMICS OF DEVELOPMENT AND AGRICULTURE )
२.१ समष्टी अर्थशास्त्र( Macro Economics)
२.२ सार्वजनिक वित्तव्यवस्था आिण वित्तीय संथा(Public Finance and Financial Institutions)
२.३ वाढ विकास व आंतराष्ट्रीय अर्थशास्त्र( Growth, Development and International Economics)
२.४ भारतीय कृषी व्यवस्था, ग्राम विकास व सहकार( Indian Agriculture, Rural Development and Cooperation)
२.५ कृषि( Agriculture)
(१) राष्ट्रीय आर्थाव्यावस्थेत कृषिचे महत्व( Importance of Agriculture in National Economy)
(२) ग्रामीण कर्जबाजारीपणा,कृषि पातावारीची समस्या( Problem of rural indebtedness, Agriculture credit)
२.६ अन्न व पोषक आहार( Food and Nutrition)
२.७ भारतीय उद्योग पायाभूत सुविधा व सेवा क्षेत्र( Indian Industry, Infrastructure and Services Sector)
३ विज्ञान व तंत्रज्ञान विकास ( SCIENCE AND TECHNOLOGY DEVELOPMENTS)
३.१ उर्जा (Energy)
३.२ संगणक व माहिती तंत्रज्ञान(Computer and Information Technology)
३.३ अवकाश तंत्रज्ञान( Space Technology)
३.४ जैव तंत्रज्ञान(Biotechnology)
३.५ भारताचे आण्विक धोरण( Nuclear Policy of India)
३.५ आपत्ती व्यवस्थापन(Disaster Management)
